Due Diligence Nasıl Yapılır? Gerçek Veriler ve Örneklerle Anlatım
Merhaba dostlar,
Son zamanlarda yatırım, ortaklık ya da şirket satın alma gibi süreçlere merak saran birçok kişinin aklında aynı soru var: “Due diligence nedir ve nasıl yapılır?” Gelin bunu beraber konuşalım. Kulağa ağır bir iş terimi gibi gelebilir ama aslında işin özünde “ince eleyip sık dokumak” yatıyor. Yani bir şirketi, yatırımı ya da girişimi tüm yönleriyle araştırmak, riskleri görmek, fırsatları anlamak.
Due Diligence Neden Önemli?
İstatistiklere bakalım: PwC’nin 2022 raporuna göre birleşme ve satın alma işlemlerinin %60’ı, yeterli ön inceleme yapılmadığı için beklenen getiriyi sağlayamıyor. Deloitte’un araştırması da aynı noktaya dikkat çekiyor; yani süreç ne kadar hızlı olursa olsun, detaylı bir due diligence yapılmazsa işler yolda kalıyor.
Örneğin, Daimler ile Chrysler’in 1998’deki dev birleşmesini hatırlayalım. Kâğıt üzerinde mükemmel görünen bu anlaşma, kültürel farklılıklar ve finansal öngörülerdeki eksiklikler yüzünden büyük bir başarısızlığa dönüştü. İşte bu, due diligence sürecinin sadece finansal tablolarla sınırlı olmadığını gösteriyor.
Due Diligence Sürecinde Nelere Bakılır?
1. Finansal İnceleme
- Gelir tabloları, bilançolar, nakit akış raporları.
- Örneğin 2021’de Türkiye’de bir teknoloji girişimi, yatırımcıya sunduğu tabloda 3 yıllık büyüme gösterdi. Ancak detaylı incelemede, gelirlerin %40’ının tek bir müşteriye bağlı olduğu ortaya çıktı. Bu risk, yatırımcıların kararını değiştirdi.
2. Hukuki İnceleme
- Sözleşmeler, marka tescilleri, davalar.
- Türkiye’de özellikle KOBİ’lerde, sözleşmelerin şeffaf olmaması büyük sorun yaratıyor.
3. Operasyonel İnceleme
- Üretim kapasitesi, çalışan memnuniyeti, tedarik zinciri.
- Bir tekstil firmasında yapılan incelemede, tedarikçilerin %70’inin tek ülkeye bağlı olduğu görüldü. Küresel krizle birlikte üretim aksayınca, şirketin değeri ciddi şekilde düştü.
4. Kültürel ve İtibari İnceleme
- Çalışanların şirkete bağlılığı, müşteri yorumları, sosyal medya yansımaları.
- Harvard Business Review’a göre, şirket satın almalarının %30’u kültürel uyumsuzluk yüzünden başarısız oluyor.
Erkek ve Kadın Bakış Açıları: Farklı Yönlerden Değerlendirme
İş dünyasında karar süreçlerine bakıldığında ilginç bir durum ortaya çıkıyor:
- Erkekler, daha çok pratik ve sonuç odaklı yaklaşıyor. “Bu yatırım bana ne kazandırır? Getiri oranı nedir? Riskler nasıl minimize edilir?” gibi sorular ön planda. Örneğin bir yatırımcı erkek, şirketin EBITDA’sına ya da pazar payı büyüklüğüne yoğunlaşır.
- Kadınlar ise sosyal ve duygusal etkileri daha fazla dikkate alıyor. “Bu şirketin topluma katkısı ne? Çalışanların mutluluğu nasıl? Uzun vadede insanlara faydası olacak mı?” gibi faktörler onların radarına giriyor. McKinsey’nin 2020 raporu da bunu destekliyor: Kadın yöneticiler, sürdürülebilirlik ve sosyal etkiyi %35 daha fazla önemsiyor.
Aslında bu iki bakış açısı birleştiğinde daha dengeli bir karar ortaya çıkıyor. Hem finansal kazanç hem de sosyal sorumluluk bir araya gelmiş oluyor.
Due Diligence Yaparken Dikkat Edilecek Pratik Noktalar
- Tarafsız Olun: Şirketin parlak sunumlarına kapılmayın, belgeleri bağımsız uzmanlarla kontrol ettirin.
- Veriyi Derinlemesine İnceleyin: Sadece son bir yıl değil, 5 yıllık trendleri incelemek kritik.
- Çapraz Kontrol Yapın: Müşteri yorumları, sektör raporları, bağımsız denetim raporları mutlaka kontrol edilmeli.
- İnsan Faktörünü İhmal Etmeyin: Çalışan bağlılığı, liderlik ekibinin vizyonu en az finansal tablo kadar belirleyici.
Gerçek Hayattan Çarpıcı Bir Örnek
Türkiye’de 2019’da bir gıda şirketi yabancı bir fon tarafından satın alınmak üzereydi. İlk bakışta her şey olumlu görünüyordu. Ancak due diligence sürecinde:
- Şirketin ürünlerinin %60’ının tek bir zincir markete bağlı olduğu,
- Çalışan devir oranının %40 gibi yüksek seviyede olduğu,
- Ve markayla ilgili sosyal medyada çok sayıda olumsuz yorum bulunduğu ortaya çıktı.
Sonuç? Yatırım gerçekleşmedi. Fon, daha dengeli müşteri portföyüne ve daha sağlam itibara sahip bir şirketi tercih etti.
Topluluğa Sorular
Şimdi sizlere birkaç soru:
- Sizce bir şirketin değerini belirlerken finansal tablolar mı yoksa kültürel faktörler mi daha önemli?
- Erkeklerin pratik yaklaşımı mı, kadınların sosyal/duygusal bakış açısı mı daha doğru sonuç verir? Yoksa ikisinin birleşimi mi en iyisi?
- Kendi iş hayatınızda ya da yatırımlarınızda “keşke due diligence yapsaydım” dediğiniz bir anınız oldu mu?
Sonuç
Due diligence aslında bir güvenlik kalkanı. Hem rakamlara hem de insanların duygularına dokunan, çok boyutlu bir süreç. Bir şirketi satın alırken ya da yatırım yaparken gözlerinizi bağlamak yerine, feneri açıp tüm detaylara bakmak diyebiliriz. Unutmayın, bazen gözden kaçan küçük bir ayrıntı, milyonlarca liralık zarara dönüşebiliyor.
Siz bu konuda neler düşünüyorsunuz? Gelin burada hep birlikte tartışalım.
Merhaba dostlar,
Son zamanlarda yatırım, ortaklık ya da şirket satın alma gibi süreçlere merak saran birçok kişinin aklında aynı soru var: “Due diligence nedir ve nasıl yapılır?” Gelin bunu beraber konuşalım. Kulağa ağır bir iş terimi gibi gelebilir ama aslında işin özünde “ince eleyip sık dokumak” yatıyor. Yani bir şirketi, yatırımı ya da girişimi tüm yönleriyle araştırmak, riskleri görmek, fırsatları anlamak.
Due Diligence Neden Önemli?
İstatistiklere bakalım: PwC’nin 2022 raporuna göre birleşme ve satın alma işlemlerinin %60’ı, yeterli ön inceleme yapılmadığı için beklenen getiriyi sağlayamıyor. Deloitte’un araştırması da aynı noktaya dikkat çekiyor; yani süreç ne kadar hızlı olursa olsun, detaylı bir due diligence yapılmazsa işler yolda kalıyor.
Örneğin, Daimler ile Chrysler’in 1998’deki dev birleşmesini hatırlayalım. Kâğıt üzerinde mükemmel görünen bu anlaşma, kültürel farklılıklar ve finansal öngörülerdeki eksiklikler yüzünden büyük bir başarısızlığa dönüştü. İşte bu, due diligence sürecinin sadece finansal tablolarla sınırlı olmadığını gösteriyor.
Due Diligence Sürecinde Nelere Bakılır?
1. Finansal İnceleme
- Gelir tabloları, bilançolar, nakit akış raporları.
- Örneğin 2021’de Türkiye’de bir teknoloji girişimi, yatırımcıya sunduğu tabloda 3 yıllık büyüme gösterdi. Ancak detaylı incelemede, gelirlerin %40’ının tek bir müşteriye bağlı olduğu ortaya çıktı. Bu risk, yatırımcıların kararını değiştirdi.
2. Hukuki İnceleme
- Sözleşmeler, marka tescilleri, davalar.
- Türkiye’de özellikle KOBİ’lerde, sözleşmelerin şeffaf olmaması büyük sorun yaratıyor.
3. Operasyonel İnceleme
- Üretim kapasitesi, çalışan memnuniyeti, tedarik zinciri.
- Bir tekstil firmasında yapılan incelemede, tedarikçilerin %70’inin tek ülkeye bağlı olduğu görüldü. Küresel krizle birlikte üretim aksayınca, şirketin değeri ciddi şekilde düştü.
4. Kültürel ve İtibari İnceleme
- Çalışanların şirkete bağlılığı, müşteri yorumları, sosyal medya yansımaları.
- Harvard Business Review’a göre, şirket satın almalarının %30’u kültürel uyumsuzluk yüzünden başarısız oluyor.
Erkek ve Kadın Bakış Açıları: Farklı Yönlerden Değerlendirme
İş dünyasında karar süreçlerine bakıldığında ilginç bir durum ortaya çıkıyor:
- Erkekler, daha çok pratik ve sonuç odaklı yaklaşıyor. “Bu yatırım bana ne kazandırır? Getiri oranı nedir? Riskler nasıl minimize edilir?” gibi sorular ön planda. Örneğin bir yatırımcı erkek, şirketin EBITDA’sına ya da pazar payı büyüklüğüne yoğunlaşır.
- Kadınlar ise sosyal ve duygusal etkileri daha fazla dikkate alıyor. “Bu şirketin topluma katkısı ne? Çalışanların mutluluğu nasıl? Uzun vadede insanlara faydası olacak mı?” gibi faktörler onların radarına giriyor. McKinsey’nin 2020 raporu da bunu destekliyor: Kadın yöneticiler, sürdürülebilirlik ve sosyal etkiyi %35 daha fazla önemsiyor.
Aslında bu iki bakış açısı birleştiğinde daha dengeli bir karar ortaya çıkıyor. Hem finansal kazanç hem de sosyal sorumluluk bir araya gelmiş oluyor.
Due Diligence Yaparken Dikkat Edilecek Pratik Noktalar
- Tarafsız Olun: Şirketin parlak sunumlarına kapılmayın, belgeleri bağımsız uzmanlarla kontrol ettirin.
- Veriyi Derinlemesine İnceleyin: Sadece son bir yıl değil, 5 yıllık trendleri incelemek kritik.
- Çapraz Kontrol Yapın: Müşteri yorumları, sektör raporları, bağımsız denetim raporları mutlaka kontrol edilmeli.
- İnsan Faktörünü İhmal Etmeyin: Çalışan bağlılığı, liderlik ekibinin vizyonu en az finansal tablo kadar belirleyici.
Gerçek Hayattan Çarpıcı Bir Örnek
Türkiye’de 2019’da bir gıda şirketi yabancı bir fon tarafından satın alınmak üzereydi. İlk bakışta her şey olumlu görünüyordu. Ancak due diligence sürecinde:
- Şirketin ürünlerinin %60’ının tek bir zincir markete bağlı olduğu,
- Çalışan devir oranının %40 gibi yüksek seviyede olduğu,
- Ve markayla ilgili sosyal medyada çok sayıda olumsuz yorum bulunduğu ortaya çıktı.
Sonuç? Yatırım gerçekleşmedi. Fon, daha dengeli müşteri portföyüne ve daha sağlam itibara sahip bir şirketi tercih etti.
Topluluğa Sorular
Şimdi sizlere birkaç soru:
- Sizce bir şirketin değerini belirlerken finansal tablolar mı yoksa kültürel faktörler mi daha önemli?
- Erkeklerin pratik yaklaşımı mı, kadınların sosyal/duygusal bakış açısı mı daha doğru sonuç verir? Yoksa ikisinin birleşimi mi en iyisi?
- Kendi iş hayatınızda ya da yatırımlarınızda “keşke due diligence yapsaydım” dediğiniz bir anınız oldu mu?
Sonuç
Due diligence aslında bir güvenlik kalkanı. Hem rakamlara hem de insanların duygularına dokunan, çok boyutlu bir süreç. Bir şirketi satın alırken ya da yatırım yaparken gözlerinizi bağlamak yerine, feneri açıp tüm detaylara bakmak diyebiliriz. Unutmayın, bazen gözden kaçan küçük bir ayrıntı, milyonlarca liralık zarara dönüşebiliyor.
Siz bu konuda neler düşünüyorsunuz? Gelin burada hep birlikte tartışalım.