1983’te Arthur Miller devasa bir görevle karşı karşıyaydı: 1949 Pulitzer ödüllü oyunu Death of a Salesman’ı Pekin’de tamamı Çinli oyunculardan oluşan bir ekiple Çince olarak sahnelemek.
Ancak sorular ortaya çıkmaya devam etti: Amerikan rüyasını konu alan bu drama Çinli izleyicilere tercüme edilebilir mi? “Seyahat eden satıcı” veya “hayat sigortası” gibi kavramlar, her ikisinde de çok az deneyimi olan kişilere anlamlı gelir mi?
Provalar kültürlerarası alışverişin egzersizleri haline geldi. Bir noktada Miller, oyuncularına peruk takmaktan kaçınmaları talimatını verdi; Amerikalıları taklit etmek için onlara ihtiyacı yoktu.
1984 yılında şirket hakkında yazdığı “Pekin’deki Satıcı” adlı kitabına göre, “Bu parçayı mümkün olduğu kadar Amerikalı yapmanın yolu, onu mümkün olduğu kadar Çinli yapmaktır” dedi. Şöyle ekledi: “Buraya gelmemin ana motivasyonlarından biri, yalnızca tek bir insanlığın var olduğunu göstermeye çalışmak.”
Oyun sonunda coşkulu izleyicileri Pekin, Hong Kong ve Singapur’daki düzinelerce gösteriye çekti ve ABD-Çin kültürel ilişkileri için bir dönüm noktası oldu.
Kırk yıl sonra, bu yapımın sahnelenme süreci, 28 Ekim’e kadar East Village’daki Connelly Theatre’da oynanacak Broadway dışı oyun “Salesman之死”nın konusunu oluşturuyor. (Başlığın 之死’si, zhisi olarak telaffuz edilir, “ölümü” anlamına gelir.) Michael Leibenluft’un yönettiği ve Jeremy Tiang tarafından yazılan iki dilli oyun, provalar sırasında Miller için tercümanlık yapan genç Çinli profesör Shen Huihui’yi konu alıyor. Oyuncular için “Amerikan rüyası” gibi fikirler.
Yeni oyun, Amerikalı oyun yazarı ile Çinli meslektaşları arasındaki dilsel ve kültürel yanlış anlamaları vurgulayarak, iki kültürün yakınlaşmasıyla ortaya çıkan zorlu dinamikleri inceliyor.
Tiang, bir video görüşmesi sırasında, “Bu eser, korkarım yeterince göremediğimiz, uluslararası kültürlerarası işbirliğinin bir örneğidir” dedi. “Kendi dilimize ve kültürümüze bağlı kalmak yerine birlikte çalışmanın bir yolunu bulmaya çalışsaydık ne olurdu?”
Tiang, orijinal yapımın oyuncuları ve ekibiyle yapılan röportajların yanı sıra Miller’ın, Çin’in önde gelen oyuncu ve yönetmenlerinden Ying Ruocheng ve oyun yazarı Cao Yu’nun davetlisi olarak Çin’e yaptığı geziyi anlattığı kitaptan yararlandı.
Çin yakın zamanda Kültür Devrimi’nden (entelektüelleri hedef alan ve yüzbinlerce insanın ölümüne yol açan Maoist hareket) kurtulmuştu ve hükümeti Batı’ya açıklık yönünde yeni bir dış politika benimsemişti. Bir zamanlar Mao Zedong döneminde düşünülemez olan sanatsal projeler birdenbire mümkün hale geliyor.
Gerçek Shen Huihui, Kültür Devrimi’nden sonra yüksek lisansa giden ilk öğrenci grubu arasındaydı. Shen, Pekin Üniversitesi’nde Miller’in kitapları ve oyunları üzerine tezini yazdı ve Miller hakkında Çince olarak ilk dergi makalelerinden birini yayınladı. Miller, “Satıcı”yı yönetmek için Çin’e geldiğinde, senaryoyu tercüme eden ve başkarakter Willy Loman’ı oynayan Ying, Shen’den prova tercümanı olmasını istedi.
Shen yakın zamanda yapılan bir telefon görüşmesinde “Şok oldum” dedi. “Neden ben? Profesyonel tercüman olan birçok insan vardı ve ben profesyonel tercüman değildim.”
Şu anda Kanada’da yaşayan ve yazarlık öğreten Shen, Miller’la tanışmanın hem heyecan verici hem de korkutucu olduğunu söyledi. Nadiren gülümseyen, uzun boylu, geniş omuzlu bir adamı hatırladı.
Provalar Mart ayında başladı ve 7 Mayıs’taki prömiyerde Miller ve işbirlikçileri, Amerikan rüyasının tehlikelerini anlatan bu hikayeyi sahneye koyma yolunda çok sayıda ayarlama yaptılar (ve birçok yanlış anlamalara katlandılar).
Bu kültürlerarası karşılaşmalar, Yangtze Repertuar Tiyatrosu’nun Gung Ho Projects ile işbirliği içinde ürettiği “Salesman之死”nın temelini oluşturuyor; Oyunun olay örgüsünün büyük bir kısmı, 1983’teki prova odasındaki iki dilli ve çoğu zaman kaotik konuşmalar etrafında dönüyor.
Leibenluft, “Pekin’deki Satıcı”yı ilk kez Yale Üniversitesi’nde tiyatro ve Çince okurken okudu. Daha sonra Şangay’a taşındı ve Çin’deki Amerikan oyunlarının uyarlamalarını yönetmeye başladı.
2017 yılında “Pekin’deki Satıcılar”ı oyuna dönüştürmenin yollarını keşfetmek için bir atölye çalışmasına ev sahipliği yaptı. Tiang, katılan yazarlar ve yönetmenler arasındaydı ve kısa süre sonra bir senaryo yazmaya başladı.
Leibenluft, bir video görüşmesinde, programın sonunda, “bu hikayenin parçası olan ve çoğu zaman gözden kaçırılan kadınları” öne çıkararak tamamı kadınlardan oluşan bir oyuncu kadrosuna karar verildiğini söyledi.
Geçtiğimiz perşembe günü, oyuncular Manhattan’ın merkezindeki bir prova odasında bir masanın etrafında toplandılar. (Altı aktörden beşi Çin ve Tayvan göçmenidir ve iyi derecede İngilizce ve Çince bilmektedir.) Arthur Miller’ı oynayan Koreli-Amerikalı aktör Sonnie Brown talimatlar verirken, Shen Huihui’yi oynayan Jo Mei bunları Çince’ye tercüme etmiştir. (Şov İngilizce ve Mandarin dilindedir ve her iki dilde de üstyazıları vardır.)
Mei, eserin “çok umut verici” olduğunu söyleyerek bunu insanların ortak insanlığını hatırlatıyor: İster Willy Loman ister Çin’deki bir esnaf olsun, herkes aynı hayal kırıklıklarını yaşıyor ve aynı hayalleri görüyor.
“Ne kadar farklı olduğunuzu düşündüğünüz hakkında çok şey söylüyor, temalar ve insanlık o kadar benzer ve evrensel ki” dedi. “Miller ve Ying’in başarmaya çalıştığı şeyin ne kadar farklı veya spesifik olursa, o kadar evrensel olduğunu düşünüyorum.”
Ancak sorular ortaya çıkmaya devam etti: Amerikan rüyasını konu alan bu drama Çinli izleyicilere tercüme edilebilir mi? “Seyahat eden satıcı” veya “hayat sigortası” gibi kavramlar, her ikisinde de çok az deneyimi olan kişilere anlamlı gelir mi?
Provalar kültürlerarası alışverişin egzersizleri haline geldi. Bir noktada Miller, oyuncularına peruk takmaktan kaçınmaları talimatını verdi; Amerikalıları taklit etmek için onlara ihtiyacı yoktu.
1984 yılında şirket hakkında yazdığı “Pekin’deki Satıcı” adlı kitabına göre, “Bu parçayı mümkün olduğu kadar Amerikalı yapmanın yolu, onu mümkün olduğu kadar Çinli yapmaktır” dedi. Şöyle ekledi: “Buraya gelmemin ana motivasyonlarından biri, yalnızca tek bir insanlığın var olduğunu göstermeye çalışmak.”
Oyun sonunda coşkulu izleyicileri Pekin, Hong Kong ve Singapur’daki düzinelerce gösteriye çekti ve ABD-Çin kültürel ilişkileri için bir dönüm noktası oldu.
Kırk yıl sonra, bu yapımın sahnelenme süreci, 28 Ekim’e kadar East Village’daki Connelly Theatre’da oynanacak Broadway dışı oyun “Salesman之死”nın konusunu oluşturuyor. (Başlığın 之死’si, zhisi olarak telaffuz edilir, “ölümü” anlamına gelir.) Michael Leibenluft’un yönettiği ve Jeremy Tiang tarafından yazılan iki dilli oyun, provalar sırasında Miller için tercümanlık yapan genç Çinli profesör Shen Huihui’yi konu alıyor. Oyuncular için “Amerikan rüyası” gibi fikirler.
Yeni oyun, Amerikalı oyun yazarı ile Çinli meslektaşları arasındaki dilsel ve kültürel yanlış anlamaları vurgulayarak, iki kültürün yakınlaşmasıyla ortaya çıkan zorlu dinamikleri inceliyor.
Tiang, bir video görüşmesi sırasında, “Bu eser, korkarım yeterince göremediğimiz, uluslararası kültürlerarası işbirliğinin bir örneğidir” dedi. “Kendi dilimize ve kültürümüze bağlı kalmak yerine birlikte çalışmanın bir yolunu bulmaya çalışsaydık ne olurdu?”
Tiang, orijinal yapımın oyuncuları ve ekibiyle yapılan röportajların yanı sıra Miller’ın, Çin’in önde gelen oyuncu ve yönetmenlerinden Ying Ruocheng ve oyun yazarı Cao Yu’nun davetlisi olarak Çin’e yaptığı geziyi anlattığı kitaptan yararlandı.
Çin yakın zamanda Kültür Devrimi’nden (entelektüelleri hedef alan ve yüzbinlerce insanın ölümüne yol açan Maoist hareket) kurtulmuştu ve hükümeti Batı’ya açıklık yönünde yeni bir dış politika benimsemişti. Bir zamanlar Mao Zedong döneminde düşünülemez olan sanatsal projeler birdenbire mümkün hale geliyor.
Gerçek Shen Huihui, Kültür Devrimi’nden sonra yüksek lisansa giden ilk öğrenci grubu arasındaydı. Shen, Pekin Üniversitesi’nde Miller’in kitapları ve oyunları üzerine tezini yazdı ve Miller hakkında Çince olarak ilk dergi makalelerinden birini yayınladı. Miller, “Satıcı”yı yönetmek için Çin’e geldiğinde, senaryoyu tercüme eden ve başkarakter Willy Loman’ı oynayan Ying, Shen’den prova tercümanı olmasını istedi.
Shen yakın zamanda yapılan bir telefon görüşmesinde “Şok oldum” dedi. “Neden ben? Profesyonel tercüman olan birçok insan vardı ve ben profesyonel tercüman değildim.”
Şu anda Kanada’da yaşayan ve yazarlık öğreten Shen, Miller’la tanışmanın hem heyecan verici hem de korkutucu olduğunu söyledi. Nadiren gülümseyen, uzun boylu, geniş omuzlu bir adamı hatırladı.
Provalar Mart ayında başladı ve 7 Mayıs’taki prömiyerde Miller ve işbirlikçileri, Amerikan rüyasının tehlikelerini anlatan bu hikayeyi sahneye koyma yolunda çok sayıda ayarlama yaptılar (ve birçok yanlış anlamalara katlandılar).
Bu kültürlerarası karşılaşmalar, Yangtze Repertuar Tiyatrosu’nun Gung Ho Projects ile işbirliği içinde ürettiği “Salesman之死”nın temelini oluşturuyor; Oyunun olay örgüsünün büyük bir kısmı, 1983’teki prova odasındaki iki dilli ve çoğu zaman kaotik konuşmalar etrafında dönüyor.
Leibenluft, “Pekin’deki Satıcı”yı ilk kez Yale Üniversitesi’nde tiyatro ve Çince okurken okudu. Daha sonra Şangay’a taşındı ve Çin’deki Amerikan oyunlarının uyarlamalarını yönetmeye başladı.
2017 yılında “Pekin’deki Satıcılar”ı oyuna dönüştürmenin yollarını keşfetmek için bir atölye çalışmasına ev sahipliği yaptı. Tiang, katılan yazarlar ve yönetmenler arasındaydı ve kısa süre sonra bir senaryo yazmaya başladı.
Leibenluft, bir video görüşmesinde, programın sonunda, “bu hikayenin parçası olan ve çoğu zaman gözden kaçırılan kadınları” öne çıkararak tamamı kadınlardan oluşan bir oyuncu kadrosuna karar verildiğini söyledi.
Geçtiğimiz perşembe günü, oyuncular Manhattan’ın merkezindeki bir prova odasında bir masanın etrafında toplandılar. (Altı aktörden beşi Çin ve Tayvan göçmenidir ve iyi derecede İngilizce ve Çince bilmektedir.) Arthur Miller’ı oynayan Koreli-Amerikalı aktör Sonnie Brown talimatlar verirken, Shen Huihui’yi oynayan Jo Mei bunları Çince’ye tercüme etmiştir. (Şov İngilizce ve Mandarin dilindedir ve her iki dilde de üstyazıları vardır.)
Mei, eserin “çok umut verici” olduğunu söyleyerek bunu insanların ortak insanlığını hatırlatıyor: İster Willy Loman ister Çin’deki bir esnaf olsun, herkes aynı hayal kırıklıklarını yaşıyor ve aynı hayalleri görüyor.
“Ne kadar farklı olduğunuzu düşündüğünüz hakkında çok şey söylüyor, temalar ve insanlık o kadar benzer ve evrensel ki” dedi. “Miller ve Ying’in başarmaya çalıştığı şeyin ne kadar farklı veya spesifik olursa, o kadar evrensel olduğunu düşünüyorum.”